H’mila (trái) được xem là hoa khôi trong buôn.
Đỉnh Phượng Hoàng nằm ở khu vực cửa ngõ phía Đông tỉnh Đắk Lắk, giáp giới với Khánh Hòa. Những ngày cuối tháng 9, khu vực Nam Tây Nguyên thời tiết mát rượi, khô ráo. Sáng sớm trên đỉnh núi Phượng Hoàng, mây bay lờ lững. Phóng tầm mắt ra xa, con đèo như một con “mãng xà lớn lao” đang toài xung quanh những ngọn núi.
Về nơi sơn nữ bắt chồng
Men theo quốc lộ 26, từ Khánh Hòa đi Đắk Lắk chúng tôi ậm ạch trên “con ngựa sắt” leo đèo Phượng Hoàng. Nhì bên con đường, ngoài sự hùng vĩ của cảnh quan tự nhiên, thứ ớn lạnh nhất mà du khách có thể cảm chiếm được là những cái am “cô hồn” ven trục đường. Những con đường cong vút, các khúc cua tuyệt đẹp khiến cho đèo Phượng Hoàng như một “cái bẫy” đối với cánh lái xe. Ở cung đường này, hàng năm có cả chục người chết vì tai nạn. Các am thờ vốn đã lạnh giá phù hợp với cảnh núi rừng lúc sáng sớm tạo nên sự kinh rợn không dễ dàng tả. Mỗi khi lưu ưng chuẩn, các tài xế xe khách, xe vận chuyển, người đi phượt… đa phần dừng lại thắp hương, mong những vong hồn đang lẩn quẩn ở đâu đây hộ trì.
Vượt 12 km với bao nỗi sốt ruột bỏ ra cho những người lần đầu đặt chân đến khu vực này, chúng tôi cũng tới được nơi bản thân mình cần mua. Xa xa, những nóc nhà sàn lợp bằng cỏ tranh của một buôn làng nằm phía trước tỏa khói bếp bay chấp chới của bữa chiều. Đó là buôn Ethi của người Ê Đê, nơi đây có tục lệ người thanh nữ tới tuổi lập mái nhà đi bắt chồng trong khoảng phổ quát đời nay.
Trong các thung lũng được chở che bởi núi rừng. Già làng Y Len với thân hình mạnh bạo như cây đại thụ tượng trưng của vùng đất hoang dại này. Thấy chúng tôi mày mò về sự tích đèo Phượng Hoàng, già Y Len giải thích: Phượng Hoàng là tên của loài chim lớn hung tợn họ Anh Vũ. Nhưng, đèo Phượng Hoàng nhìn trong khoảng trên cao xuống, sẽ giống như con vật thần linh sẵn sàng bay lên giữ hồn thiêng của Yang (vị thần lớn nhất theo quan điểm linh tính của người Ê Đê).
Trong câu chuyện, Y Len còn trưng bày những họa tiết hình bầu vú của phụ nữ trưởng thành trên bục cầu thang song song bắc lên nhà. ngừng thi côngĐây là bầu sữa mẹ. Dân trong buôn người nào cũng dựng nhà theo kiểu này để ghi công ơn mẹ nuôi bản thân thành người. Người Ê Đê theo cách thức mẫu hệ. Cầu thang cái là cho phụ nữ đi, cầu thang đực gầy hơn, bỏ ra cho phái nam. “Họ bắt mình về làm cho chồng thì họ phải có quyền chứ”, Y Len cười vang.
Ngỡ ngàng trước câu nói của già làng Y Len và cũng khám phá về tục bắt chồng của người Ê Đê ở chân đèo Phượng Hoàng, chúng tôi gặng hỏi. Ama Kin (53 tuổi, gần nhà Y Len) bảo, chỉ khách mới thấy lạ thôi. Ở buôn này, khi giới tính tới độ tuổi dựng hậu phi gả chồng thì cô gái luôn chủ động về thưa phụ vương mẹ, rồi nhờ người làm mai qua nhà chàng thanh niên để bắt. Sính lễ bắt chồng gồm những vật nuôi như trâu, bò, heo, rồi vải vóc, tiền… Mọi chuyện tùy thuộc tham gia hạn độ không dễ dàng dễ và kinh tế của mái ấm chàng thanh niên khi đưa ra lời thách.
Đến tuổi 45 năm, H’Moan vẫn ở một bản thân mình vì không có tiền để bắt chồng.
Tâm tư sơn nữ không tiền… bắt chồng
Chúng tôi sắm về buôn Duy cách đó 8 km vẫn còn duy trì tục bắt chồng. Buôn Duy nổi tiếng nhất cung đèo Phượng Hoàng bởi các sơn nữ thôn này có nhan sắc nổi trội, các buôn khác không dễ dàng sánh kịp. Đương nhiên, các thôn nữ dù có đẹp tới độ nào cũng phải bỏ tiền ra giả dụ muốn có chồng.
Trong căn nhà sàn nhỏ dại, anh A Nhơn (43 tuổi) nhớ lại lúc “bị” thê thiếp bắt cực kỳ chi tiết. A Nhơn kể: “Hồi trẻ hoàng hậu bản thân đẹp lắm. Hai đứa rất thương nhau, cha mẹ bên nhà bà xã cũng khó khăn nên nhà chính mình không muốn thách cưới. Vậy mà, cái tục lệ ở đây nó thế, không làm theo là có lỗi với thần linh, với đất trời. Phi tần chính mình chỉ tốn hai con heo thôi, mỗi con nặng hơn một tạ. Còn rượu thì không nhớ đâu, chỉ nhân thức là phổ biến lắm. Hai con heo đó bác mẹ cung phi trao cho cha mẹ của bản thân như là trả công nuôi dưỡng. Khiến cho đám cưới hoàn thành thì chính mình về ở rể nhà vợ, ở đến hiện giờ”.
Ở các buôn người Ê Đê sống trên đèo Phượng Hoàng, trai gái quen nhân thức nhau qua những lúc làng có lễ hội cúng thần linh, lễ chấm dứt mùa màng, hay những ngày đi chơi chợ tết, đám ma, đám cưới, lúc đi nương... Khi hai đứa mày mò đã “ưng cái bụng” thì cô gái bảo chàng trai về nhà hỏi gia đình yêu cầu quà thách cưới gồm bao lăm con heo, bò, gà và tiền cưới… để nhà gái định liệu. Ở đây, cũng lắm khi xảy tốt nghiệp thích hợp, bên nhà trai yên cầu cao quá, nhà gái không phục vụ được nên ngùi ngùi bỏ nhau.
H’mila, thôn nữ được người trong buôn Tun tôn vinh là hoa khôi ở vùng này. H’mila vừa bước sang tuổi 20, làn da trắng ngần, dáng mảnh dẻ, thanh mảnh thả như thiếu phụ tỉnh thành. Sau vài phút phân vân, xẻn lẻn, cô nhoẻn miệng cười nói: “Chồng em là Ky Men lớn hơn em một tuổi. Hai đứa quen nhau được hơn một năm ngoái em qua bắt. Em bắt anh ấy phải tốn ba con bò, hai con lợn và 10 con gà cùng 15 triệu đồng tiền mặt với phổ biến ché rượu. Để có tiền bắt chồng, em phải đi làm mướn trên nương cho nhà khác mấy năm trời. Lấy kết thúc, ba mẹ em còn cất một ngôi nhà kế bên cho hậu phi chồng ở riêng”.
Ngồi nghe chúng tôi chuyện trò với H’mila, Y Ten, cô thôn nữ nhà gần đó cũng không lần chần như lúc đầu, mà dạn dĩ kể: “Hơn một năm trước, em bắt chồng về ở phải mất một con bò mộng. Việc bắt chồng của em tốn ít của bởi gia đình chồng cũng thấy nhà gái gian nan”.
Khi được hỏi về cuộc sống của những mái ấm trẻ, cô gái sốt sắng: “Nó (chồng - PV) siêng khiến cho, không bê tha nên em cũng mừng”.
Lễ thách cưới, bắt chồng nhiều phần giúp số đông người Ê Đê sinh sống trên đèo Phượng Hoàng có đôi có cặp, hạnh phúc đến lúc xuôi tay. Nhưng cũng chính hủ tục này cũng đã khiến cho tan bao giấc mơ uyên ương của những cô gái có gia đạo gian truân, không có tiền bắt chồng. Để có được tấm chồng, nhiều sơn nữ phải mượn mượn, kí giấy nợ gia đình chồng rồi kiếm tiền trả nhẩn nha tới khi hết nợ.
H’Ban (phải) làm công, nuôi heo để dành dụm tiền đi bắt chồng.
Chiều muộn, chúng tôi đang sẵn sàng đổ đèo Phượng Hoàng để về TP Nha Trang, Khánh Hòa. Thốt nhiên trời tối sầm, cơn mưa rừng ập đến nhanh lẹ. Tấp vội hạn chế mưa dưới hiên nhà sàn của nhì chị em nhà H’Bun (22 tuổi) và H’Ban (18 tuổi). Họ đang giã lõi cây chuối rừng để nấu cho lợn.
Trao đổi bao thứ chuyện, đôi chị em tươi tắn giải đáp, nhưng khi chúng tôi đề cập tới tập tục bắt chồng thì H’Bun nói như khóc. Nhà có điều kiện kinh tế eo hẹp, mẹ mất sớm, thân phụ bệnh tật và tất cả mất sức công lao. Vì thế, bữa no bữa đói hằng ngày của gia đình dựa vào tham gia số tiền làm thuê, làm mướn của nhì chị em. Ngày bắt chồng, không đủ số bò, heo và tiền mặt…, H’Bun phải vay lại mái nhà chồng 4 chỉ vàng và một con bò. Gần nhị năm qua, cô làm công làm mướn khắp nơi để gom đủ item, tiền trả cho mái nhà chồng.
Còn H’Ban vì mặc cảm gia đạo, dù tới tuổi cập kê nhưng cô vẫn chưa dám lập gia đình. “Nếu nhì năm nữa em để dành không đủ để sắm một con bò, nhì con heo và 10 triệu tiền việt tiền dạm hỏi đi bắt chồng thì em xuống miền xuôi để sắm trai người Kinh cho đỡ tốn chi phí cao”, H’Ban cười nói.
|
Lễ thách cưới, bắt chồng nhiều phần giúp số đông người Ê Đê sinh sống trên đèo Phượng Hoàng có đôi có cặp, êm ấm đến lúc xuôi tay. Nhưng cũng chính hủ tục này cũng đã khiến cho tan bao giấc mơ uyên ương của những cô gái có gia cảnh gian truân, không có tiền bắt chồng. Để có được tấm chồng, đa dạng sơn nữ phải vay mượn, kí giấy nợ mái nhà chồng rồi kiếm tiền trả dần dà đến khi hết nợ. |
Xem tại: bơm nước thải chính hãng
0 nhận xét: